Nhận thức xã hội về giáo dục nghề nghiệp đang có chuyển biến tích cực, nhiều người xuất thân từ trường nghề đạt được thành công sớm, nhiều em học sinh giỏi chọn học nghề ngay từ đầu chứ không vào đại học.
Thành công nhờ học nghề
Năm 2022, Vũ Hoàng Trinh đã trở thành bà chủ tiệm bánh pizza nổi tiếng tại quê hương Đắk Lắk với doanh thu 4-5 triệu đồng/ngày. Tháng 7/2022, Trinh vinh dự được Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp (GDNN) và Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh trao danh hiệu Đại sứ Kỹ năng nghề năm 2022.
Khác với Hoàng Trinh, anh Nguyễn Sỹ Hiền (SN 1984) bắt đầu con đường nghề nghiệp của mình với bằng cử nhân ngành kế toán của một trường đại học lớn ở TPHCM. Sau khi ra trường, Hiền có công việc ổn định tại một doanh nghiệp lớn ở quê nhà Bình Phước với thu nhập khá cao.
Nhưng, sau vài năm làm công việc văn phòng không mang lại hứng thú, năm 30 tuổi, Hiền quyết định “cất” bằng cử nhân đi học nghề làm bánh theo đúng sở thích. Sau đó, chàng đầu bếp có bằng cử nhân này mở hệ thống bánh H.N Bakery với thu nhập hàng trăm triệu đồng mỗi năm.
Học sinh giỏi chọn trường nghề ngay từ đầu
Năm học 2022-2023, toàn ngành giáo dục có khoảng 320.000 học sinh tốt nghiệp trung học phổ thông (THPT) nhưng không đăng ký tuyển sinh đại học.
Theo Bộ Giáo dục và Đào tạo, số học sinh không đăng ký nguyện vọng đại học là những người đã lựa chọn đi du học, hoặc không đủ năng lực, thiếu điều kiện tài chính để theo học đại học.
Tuy nhiên, theo các chuyên gia GDNN, những em không đăng ký nguyện vọng đại học, chọn đi học nghề không phải chỉ toàn là những học sinh không đủ năng lực mà có rất nhiều em là học sinh giỏi, lựa chọn học nghề ngay từ đầu.
Thầy Nguyễn Văn Minh Tiến, Phó hiệu trưởng trường Cao đẳng Bách khoa Sài Gòn, cho biết: “Năm học 2022-2023, trường Cao đẳng Bách khoa Sài Gòn có 57 học sinh xếp loại Giỏi cấp học THPT nhập học hệ cao đẳng, trong đó có 3 em đạt giải học sinh giỏi cấp tỉnh ở Đồng Tháp, Bạc Liêu và Đồng Nai”.
Tại trường Cao đẳng Viễn Đông năm học 2022-2023 cũng có hàng loạt thí sinh thi tốt nghiệp THPT đạt gần 24 điểm (3 môn) đăng ký học cao đẳng như em Đỗ Minh Phúc (23,6 điểm), Đinh Tấn Lộc (23,5 điểm), Phan Quốc Huy (23,8 điểm), Nguyễn Hoàng Huy (23,15 điểm)…
Tại trường Cao đẳng Xây dựng TPHCM, các em học sinh đạt điểm thi tốt nghiệp THPT từ 21 đến 24 điểm vào học rất nhiều. Kết quả tuyển sinh năm học 2022-2023 bằng cách xét tuyển học bạ còn cao hơn, nhiều em đạt hơn 26 điểm.
Kết quả tuyển sinh tại Trường Cao đẳng kỹ thuật Cao Thắng càng nổi bật hơn khi điểm chuẩn tuyển sinh cao đẳng ngành Công nghệ kỹ thuật ô tô của trường này là 31 điểm, cao hơn điểm chuẩn tuyển sinh cùng khối ngành của nhiều trường đại học.
Đại học không phải là con đường duy nhất
Theo các nhà quản lý trường nghề, hiện xu hướng học sinh chọn học nghề đang phát triển mạnh, nhiều em bỏ đại học ngay từ đầu để đi học nghề chứ không phải “lọt sàng xuống nia”, không đủ điểm vào đại học mới lùi xuống học trường nghề như trước.
Thầy Nguyễn Văn Minh Tiến, Phó hiệu trưởng Trường Cao đẳng Bách khoa Sài Gòn, cho rằng: “Hiện học sinh rất tiến bộ trong việc chọn nghề, chọn trường. Các em có nhiều thông tin và lựa chọn rất rõ ràng nghề gì, cấp học nào, trường nào… phù hợp với bản thân mình”.
Theo ông Trần Anh Tuấn, Phó chủ tịch Hội GDNN TPHCM, xu hướng chọn học nghề đang diễn ra là điều bình thường, phù hợp với sự phân công lao động của xã hội, có thầy thì phải có thợ; có kỹ sư, bác sĩ thì phải có nhân viên kỹ thuật, điều dưỡng…
Xu hướng này phát triển mạnh vì gần đây tình trạng “thừa thầy thiếu thợ” ngày càng nghiêm trọng, cử nhân đại học khó tìm việc làm, trong khi doanh nghiệp khó tuyển được thợ lành nghề. Đồng thời, Chính phủ có chính sách khuyến khích nên học nghề có nhiều lợi thế như thời gian học ngắn, được hỗ trợ học phí, ra trường có việc làm ngay…
Theo ông Trần Anh Tuấn, kết quả khảo sát việc làm trên địa bàn TPHCM 10 năm gần đây cho thấy số người tìm việc có trình độ đại học năm nào cũng cao gần gấp đôi nhu cầu của thị trường lao động. Trong khi đó, nhu cầu lao động trình độ cao đẳng, trung cấp của doanh nghiệp rất lớn thì ngành GDNN lại không đáp ứng đủ vì thiếu người học.
Ông Trần Anh Tuấn cho rằng, hiện đại học không còn là con đường duy nhất để thành công như ngày xưa. Học nghề đang chiếm lợi thế vì cử nhân đại học ra trường khó tìm vị trí việc làm phù hợp hơn người học trung cấp, cao đẳng.
Ông Tuấn nói: “Nhiều người đang hiểu sai giữa bằng cấp và giá trị hành nghề. Bằng cấp là một yếu tố quyết định thành công nhưng không phải là quan trọng nhất. Yếu tố quyết định thành công trong thị trường lao động là phải chuyển hóa được những gì mình học thành kỹ năng nghề nghiệp, làm tốt công việc thực tế”.
Ông Trần Anh Tuấn khẳng định, đại học không còn là con đường duy nhất để thành công như ngày xưa. Thanh niên ngày nay có thể gia nhập thị trường lao động ở bất kỳ cấp bậc nghề nào, miễn là có kỹ năng đáp ứng nhu cầu công việc; còn việc học là suốt đời, có thể học bổ túc kỹ năng để phát triển sự nghiệp khi bản thân thấy cần thiết, công việc yêu cầu.
